Ο ναός των Αγίων Ταξιαρχών στο Ελάφι ( Λοζέστι ) Καλαμπάκας – Του φιλολόγου Σπυρίδωνος Βλιώρα

Θέλοντας να βρω κάποια στοιχεία για τον ναό Αγίων Ταξιαρχών Ελαφίου, επισκέφθηκα την ιστοσελίδα www.infotouristmeteora.gr του Δήμου Μετεώρων. Εκεί δεν βρήκα τίποτε. Διαβάζοντας όμως κάποιες τελείως λανθασμένες πληροφορίες της ιστοσελίδας για άλλα επισκέψιμα μέρη, αναφώνησα: «ευτυχώς!».

Για παράδειγμα διάβασα για τον ναό Αγίου Νικολάου Βασιλικής: «Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, κτίσθηκε από την Κυρά Βασιλική των Ιωαννίνων, όταν κατατρεγμένη από τον Αλί¹ Πασά βρήκε καταφύγιο στο χωριό Βασιλική.»²

Όπως όμως πρόσφατα γράψαμε,³ «ο ναός του Αγίου Νικολάου ανακαινίσθηκε το 1818, με έξοδα της Βασιλικής, συζύγου του Αλή πασά»⁴ και δεν χτίστηκε τότε, ούτε βέβαια η κυρα–Βασιλική ήταν ποτέ κατατρεγμένη από τον Αλή πασά· το αντίθετο! Ακόμη και στις τελευταίες του στιγμές, πριν από τη δολοφονία του, ο Αλής την Βασιλική ήθελε και είχε κοντά του.⁵

Δεν γνωρίζω πόσες από τις πληροφορίες τού www.infotouristmeteora.gr είναι τόσο αναξιόπιστες, οπωσδήποτε όμως πρέπει να ελεγχθούν και να διορθωθούν. Κι όταν δίνονται χρήματα, για να γραφούν πληροφορίες για τον Δήμο μας και τα αξιοθέατά του, δεν είναι δυνατόν να αναγράφεται άκριτα όποια ανακρίβεια και χαζομάρα κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, αλλά πρέπει να γίνεται έρευνα και να συμβουλευόμαστε αξιόπιστες πηγές.

Ας επιστρέψουμε όμως στο χωριό Ελάφι και τον ενδιαφέροντα ναό των Αγίων Ταξιαρχών.

Χωριό Ελάφι / Λοζέστι

Είκοσι περίπου χιλιόμετρα δυτικά της Καλαμπάκας,⁶ στη θέση 39.712550 21.469595 και σε υψόμετρο 650 μέτρων, βρίσκεται το χωριό Ελάφι.⁷

Η αρχική ονομασία του χωριού ήταν Λοζέστι / Λουζέστι, και πρωτοαναφέρεται σε τουρκική απογραφή του 1454/55 ως Lezesti, μεταξύ των τιμαρίων τρικαλινών σπαχήδων.⁸

Βαρλααμίτικη πρόθεση 215. Νέο Σκευοφυλάκιο. Φωτογραφία Σπυρίδωνος Βλιώρα, 13/4/2019.

Δεύτερη αναφορά του χωριού βρίσκουμε στην πρόθεση 215 της μετεωρίτικης μονής Βαρλαάμ των ετών 1613/14. Στη σελίδα 49 διαβάζουμε 15 ονόματα αφιερωτών⁹ από το χωριό «Λεζέστη».

Άλλες αναφορές έχουμε στα 1758, που «είχε 24 οικογένειες, το 1772 29 οικογένειες, το 1820 είχε 25 σπίτια, ενώ το 1881 είχε 67 κατοίκους.»¹⁰

Ετυμολόγηση

Έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες ετυμολόγησης του τοπωνυμίου.¹¹ Ο Ρωσογερμανός γλωσσολόγος Max Vasmer πιθανολογεί¹² ότι, όπως και το αντίστοιχο ηπειρωτικό τοπωνύμιο Λοζέτζι¹³ προέρχεται από το πρωτοσλαβικό *lo̢žьcь κι αυτό από το «*lǫgъ:¹⁴ δάσος, δρυμός».¹⁵

Ο γλωσσολόγος όμως Κωνσταντίνος Οικονόμου προτείνει πως πιο πιθανό είναι να προέρχεται από την πρωτοσλαβική λέξη лоза / loza (αμπέλι,¹⁶ κληματσίδα. < πρωτοσλαβική *loza) και την κατάληξη *-ьcь.

Έχοντας όμως υπόψη και τον θρύλο με το ελάφι¹⁷ που αναφέρεται στο χωριό Ελάφι / Λοζέστι, θα προσθέταμε πως στην ετυμολογία πρέπει να έπαιξε ρόλο και η σλαβική λέξη ло̏с / lȍs,¹⁸ που σημαίνει (μεγάλο) ελάφι, άλκη, μαζί με την κατάληξη *-ьcь.

Θα μπορούσε τέλος να έλαβε τ’ όνομά του το καλαμπακιώτικο αυτό χωριό αποκλειστικά από τη σλαβική λέξη ло̏с / lȍs (ελάφι).

Το Λοζέστι / Λουζέστι¹⁹ με το ΦΕΚ 287Α στις 10 Οκτωβρίου 1955 μετονομάστηκε σε Ελάφι,²⁰ επίσης εξαιτίας του θρύλου με το ελάφι που αναφέραμε.

Ναός Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ

Αρχικός ναός

Στη νότια πλευρά του χωριού και στη θέση 39.712407, 21.469764 βρίσκεται η εκκλησία των Αρχαγγέλων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, του 13^ου αιώνα,²¹ με μεταγενέστερες προσθήκες προς τα δυτικά της. Στα νότια του ναού έχει κτισθεί ο νεότερος ναός του χωριού.

Διαβάστε ΕΔΩ ολόκληρο το κείμενο