Οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν τα Ανθεστήρια. Η γιορτή αυτή είχε διπλό περιεχόμενο: από τη μια ήταν γιορτή των λουλουδιών, του κρασιού, της χαράς και του γλεντιού κι απ’ την άλλη ήταν γιορτή των νεκρών και των ψυχών.
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι τη δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων κατά τις λεγόμενες Χόας (γύρω στην 1η Μαρτίου) άνοιγαν οι πύλες του ‘Αδη κι οι νεκροί ανέβαιναν στον Απάνω Κόσμο, για να αποπεμφθούν την τρίτη ημέρα, κατά τους Χύτρους, όπως ονομαζόταν η τρίτη ημέρα. Σ’ αυτή την – υποτιθέμενη – διήμερη παραμονή τους μεταξύ των ζωντανών, οι τελευταίοι έκαναν στους νεκρούς πολλές τιμές και τους τάιζαν με πανσπερμία, μ’ ένα παρασκεύασμα όπως τα κόλλυβα, αποτελούμενο από σπόρους δημητριακών και όσπρια. Το φαγητό αυτό το μαγείρευαν οι γυναίκες στις χύτρες και δεν επιτρεπόταν να φάει κανείς άλλος.
Πολλοί, λοιπόν, θέλοντας να παραστήσουν τις ψυχές που κυκλοφορούσαν ανάμεσα τους μεταμφιέζονταν και συμπεριφέρονταν με έξαλλο τρόπο, με παράξενους χορούς και πηδήματα. Αυτή πιθανότατα είναι η απαρχή του εθίμου των αποκριάτικων μεταμφιέσεων.
Αργότερα, με τις δοξασίες αυτές συνδέθηκε κι ο Διόνυσος, πράγμα πολύ φυσικό, αφού ήταν ο θεός της άνοιξης που είχε αναλάβει και το ρόλο του ψυχοπομπού: συνόδευε δηλαδή τους νεκρούς, όταν εκείνοι τη δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων εγκατέλειπαν τον ‘Αδη και ανέβαιναν στον κόσμο των ζωντανών.
Παρόμοιες γιορτές γίνονταν από τους Βαβυλώνιους, τους Αιγυπτίους προς τιμή της Ίσιδος, από τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, οι οποίοι γιόρταζαν τα Διονύσια, τα Βακανάλια, τα Σατουρνάλια, τις Καλένδες του Ιανουαρίου, τα Λουπερκάλια του Φεβρουαρίου. Στις περιόδους αυτών των γιορτών οι άνθρωποι άφηναν τελείως ελεύθερους τους εαυτούς τους, τριγυρνώντας μασκαρεμένοι στους δρόμους και πράττοντας κάθε ασχημοσύνη ελεύθερα.
Όταν περνούσε αυτή η περίοδος άρχιζε μια 40ήμερη νηστεία, κατά την οποία έτρωγαν μόνο ορισμένα φαγητά για να εξευμενίσουν τους θεούς τους. Μ’ αυτό τον τρόπο έκαναν αποτοξίνωση σωματικά, ενώ συγχρόνως προσπαθούσαν να εξευμενίσουν τους θεούς, ταλαιπωρώντας το σώμα τους.
Τέτοιες 40ήμερες νηστείες γίνονται ακόμα από πολλούς λαούς, τους Πέρσες, τους Ινδούς, τους Μωαμεθανούς κ.λ.π. Όλες αυτές οι γιορτές περιλάμβαναν κυρίως μεταμφιέσεις, χορούς, τραγούδια, γλέντια και κάθε λογής αισχρότητες και όργια που ήταν τόσο βαθιά ριζωμένα στα ήθη και τα έθιμα των διαφόρων λαών, ώστε η Εκκλησία αναγκάστηκε να τα υιοθετήσει και να τα «μετατρέψει» σε χριστιανικές γιορτές.
Γράφει ο Γιώργος Βαϊου
