Μουσείο Ελληνικής Παιδείας στην Καλαμπάκα – Του κ. Αθανάσιου Σιούτα

Παρά το γεγονός ότι ζούμε σε δύσκολες εποχές, όχι μόνο από οικονομικής άποψης αλλά και από πλευράς κρίσης των ανθρώπινων αξιών,

Παρά το γεγονός ότι ζούμε σε δύσκολες εποχές, όχι μόνο από οικονομικής άποψης αλλά και από πλευράς κρίσης των ανθρώπινων αξιών, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι βάζουν ψηλά τον πήχη των ονείρων τους.

Όνειρα, τα οποία δεν ξεκίνησαν πρόσφατα, αλλά εδώ και πολλά χρόνια, παράλληλα με την βιοποριστική τους εργασία.
Ο λόγος για τον απόφοιτο νομικής και μετέπειτα συμβολαιογράφο Δεσκάτης στο κυρίως επάγγελμα, Παύλο Μπαλογιάννη, ο οποίος κατάφερε να πετύχει αυτό που είχε στο μυαλό του, χάρη στην εργατικότητα και το μεράκι του.

Ο στερημένος από βιβλία κατά τα γυμνασιακά αλλά και φοιτητικά του χρόνια συλλέκτης, άρχισε αθόρυβα εδώ και πολλά χρόνια να κάνει δειλά – δειλά τις παντός τύπου συλλογές του από βιβλία και λοιπά έγγραφα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων κι όχι μόνο. Είχα την τύχη να επισκεφθώ πολλές φορές τον αποθηκευτικό χώρο όλου αυτού του πολύτιμου υλικού και να θαυμάσω τον υπερβάλλοντα ζήλο για την απόκτηση ενός τεράστιου όγκου βιβλίων, καθώς επίσης και την άριστη ταξινόμησή τους σε χώρο περιορισμένων διαστάσεων για τις ανάγκες του αποθηκευμένου επί σειρά ετών χρήσιμου υλικού.
Ο εμπνευσμένος συλλέκτης κατάφερε μετά από κόπους και θυσίες μιας ολόκληρης ζωής, να ολοκληρώσει την επίπονη εργασία της διευθέτησης του αξιόλογου αυτού υλικού, σε ένα πανέμορφο Μουσείο Ελληνικής Παιδείας, όπως εύστοχα ο ίδιος ονόμασε. Απώτερος στόχος του, είναι η διαφύλαξη, η μελέτη, η προβολή και η ανάδειξη της Ελληνικής Παιδείας με τις καθολικές και διαχρονικές αξίες της. Φιλοδοξεί να φέρει τον επισκέπτη και πρωτίστως το μαθητή σε επαφή με τα Ελληνικά Γράμματα και τον Ελληνικό Πολιτισμό με τρόπο απλό, βιωματικό και όπως θα δούμε παρακάτω, οι χώροι του Μουσείου διαμορφώθηκαν με τέτοιον τρόπο, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εκπαίδευσης και οι μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στην παρουσίαση όλων των εκθεμάτων.

Στο χώρο της πρώτης μεγάλης αίθουσας του Μουσείου, ξετυλίγεται η αδιάκοπη πορεία της παιδείας με την πλούσια συλλογή χιλιάδων βιβλίων και εποπτικών μέσων διδασκαλίας που σπανίζουν, αλλά και άλλων εκθεμάτων που αφορούν τη μακραίωνη πορεία της ελληνοχριστιανικής παιδείας του νέου ελληνικού κράτους, για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης· από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Σχολαρχείο, το Γυμνάσιο και το Λύκειο, για σχολεία όχι μόνο του ελλαδικού χώρου, αλλά και εκτός αυτού όπως: Κων/πολη, Σμύρνη, Αλεξάνδρεια, Κύπρος, Αμερική και πρώην Σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης. Ξεχωριστή θέση κατέχουν οι μαθητικές ενδυμασίες σε παλιότερες εποχές, όπως πηλίκια, τσάντες (δερμάτινες, υφαντές και κεντητές), ώστε να ξυπνούν μνήμες και να ζωντανεύουν εικόνες μιας άλλης εποχής.

Εικονίζεται η μακραίωνη πορεία της ελληνοχριστιανικής παιδείας

Στη συνέχεια συναντά κανείς σε απαστράπτουσα κοσμούμενη προθήκη, παλιές εκδόσεις έργων του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως: του Αδαμάντιου Κοραή, του Ευγένιου Βούλγαρη, του Κων/νου Κούμα, του Πύρου του Θετταλού και άλλων μεγάλων δασκάλων του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, που εκδόθηκαν κυρίως στο Παρίσι και τη Βιέννη. Εδώ οι μαθητές μπορούν να παρακολουθήσουν ειδική προβολή και να ενημερωθούν για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό και τους εκπροσώπους του.

Εξαντλώντας τους δύο παραπάνω σημαντικούς χώρους της μεγάλης αίθουσας, ο επισκέπτης βρίσκεται μπροστά σε δύο μεγάλες λαμπερές βιτρίνες, αφιερωμένες στους αρχαίους Έλληνες ποιητές, φιλοσόφους και ιστορικούς της αρχαιότητας, όπως: Όμηρο, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και Θουκυδίδη, αλλά και άλλους Έλληνες συγγραφείς τα έργα των οποίων εκδόθηκαν στα φημισμένα τυπογραφεία της Ευρώπης από το 1500 – 1800 μ. Χ.

Ιλιάδα, Οδύσσεια, Βατραχομυομαχία

Κείμενο Ελληνικό – Λατινικό

Βασιλεία Ελβετίας 1567

Σε μια ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα διδασκαλίας με παλιά ξύλινα θρανία, μαυροπίνακα, με παλιούς χάρτες στους τοίχους, την οκτώηχο, το κρυφό σχολειό, την πλάκα και το κοντύλι, αλλά και την πέννα με το μελάνι και τον κονδυλοφόρο, ο μαθητής μεταφέρεται σε μια άλλη εποχή, ενώ στη συνέχεια μπορεί κανείς να παρακολουθήσει προαιρετικά ενημερωτική προβολή με την ιστορία της εκπαίδευσης, της γραφής και της τυπογραφίας.

Αίθουσα διδασκαλίας παλαιότερων εποχών

Προχωρώντας, συναντά κανείς σε κατάλληλο χώρο αξιόλογο υλικό αφιερωμένο στο μεγάλο μυθοπλάστη Αίσωπο, από τους μύθους του οποίου διδάχτηκαν επί αιώνες, όχι μόνο Έλληνες αλλά και μαθητές όλων των πολιτισμένων λαών της Ευρώπης. Θα δει κανείς στους ζωγραφισμένους από ντόπιους καλλιτέχνες τοίχους διάφορους μύθους και στη συνέχεια θα μπει στη διαδικασία της αναγνώρισης των μύθων από τις εικόνες και τέλος είναι δυνατή η παρακολούθηση προβολής της βιογραφίας του Αισώπου και των μύθων που θα επιλέξει.
Ύστερα με δέος ο επισκέπτης αντικρίζει μια ξεχωριστή προθήκη του πρώτου βιβλίου που τυπώθηκε στη Βενετία με Ελληνικό κείμενο. Είναι οι δυο εκδόσεις της περιβόητης Γραμματικής του Κων/νου Λάσκαρη (Λασκάρεως) του Βυζαντίου. Η πρώτη έκδοση από τον Πάνο Θεοδοσίου και η δεύτερη από το Νικόλαο Γλυκύ. Στην ίδια προθήκη βλέπει κανείς ένα αξιόλογο χειρόγραφο του καλλιγράφου Βασιλείου Χαρίτωνα από την Αδριανούπολη.
Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην επισημανθεί η αίθουσα του αναγνωστηρίου, μέσα στην οποία μπορεί κανείς να δεί αλλά και να διαβάσει αλφαβητάρια και αναγνωστικά από διάφορες χώρες του κόσμου. Ξεχειλίζει η χαρά του αλλοδαπού επισκέπτη, όταν αντικρίζει το αλφαβητάριο της χώρας του και το συναίσθημα που μέσα του δημιουργείται, μετριέται με άλλες αξίες, για να οδηγηθεί τέλος στο βασικό συμπέρασμα, ότι όλα τα αλφαβητάρια του κόσμου ομοιάζουν μεταξύ τους, γιατί όλα τα παιδιά του κόσμου είναι ίδια. Θα συναντήσει επιπλέον στους τοίχους πληθώρα από τίτλους σπουδών, τους οποίους και μόνο βλέποντάς τους, ξυπνούν μνήμες για τους αγώνες και τις θυσίες που έκαναν πρώτα οι γονείς και μετά οι ίδιοι οι κάτοχοι, σε περιόδους φτώχειας και ταραχής.

Χειρόγραφο τετράδιο του 1865

(τιμωρία του μαθητή από το δάσκαλο)

Κατά την ταπεινή μου άποψη, τυχερός αυτού του θαυμάσιου «θησαυρού» δεν είναι ο συλλέκτης του, αλλά η πόλη μας, η Καλαμπάκα. Αυτή είχε την τύχη να δει ένα ολοκληρωμένο «Μουσείο Πολιτισμού», σε ένα διαμορφωμένο χώρο ενός πανέμορφου οικοδομήματος παλαιού κινηματογράφου στο κέντρο της πόλης, κάτι που έλλειπε κι ίσως ήταν απαραίτητο, ώστε να συμπληρωθεί το παζλ και να δέσει αρμονικότατα με την απείρου κάλλους ομορφιά της Μετεωρίτικης πνευματικής κληρονομιάς και την επιβλητικότητα του συμπλέγματος των βράχων, κάτω από τους οποίους στεγάζεται. Γι’ αυτό και ο εμπνευστής του Μουσείου σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, παραθέτει χαρακτικά, γκραβούρες και τρισδιάστατες παλαιές φωτογραφίες διαφόρων περιηγητών που επισκέφθηκαν τα Μετέωρα κατά τον 18ο και 19ο αιώνα με τις παλιές στερεοσκοπικές μηχανές.

Η χειροτεχνία παλιότερων εποχών στα Δημ. σχολεία

(υφαντική σε κεραμίδα)

Φίλε Παύλο, επειδή τα βαρύγδουπα και παχιά επαινετικά λόγια καταντούν πολλές φορές βαρετά, βλέποντας ένα τέτοιο ολοκληρωμένο «έργο τέχνης», αρκούμαι να πω από καρδιάς, μόνο ένα Μεγάλο Εύγε! Να ’σαι γερός και δυνατός να συνεχίσεις ακάθεκτος τις ατέλειωτες συλλογές σου και με το δικό σου τρόπο να μας εκπλήσσεις πάντα έτσι ευχάριστα.

Σιούτας Αθανάσιος, συν/χος δάσκαλος
πρώην Δ/ντής του 2ου Δημ. Σχολείου Καλαμπάκας