Μαρίνα Καραθανάση – Άρθρωση και Φώνηση – Συμβουλευτική γονέων

Η ομιλία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που ξεκινά από τους δύο πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους και το τελικό της αποτέλεσμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως ψυχο-γλωσσικούς και κινητικούς.

Η ομιλία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που ξεκινά από τους δύο πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους και το τελικό της αποτέλεσμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως ψυχο-γλωσσικούς και κινητικούς.
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται για την εξέλιξη της ομιλίας των παιδιών, τις φυσιολογικές ηλικίες κατάκτησης των φωνημάτων της γλώσσας μας, τον τρόπο άρθρωσης, ποιες είναι οι αιτίες που προκαλούν τα αρθρωτικά / φωνολογικά προβλήματα και ποια τα λάθη τα οποία πρέπει να ανησυχούν.

Στην ανάπτυξη του φωνολογικού συστήματος η παραγωγή των φωνηέντων λαμβάνει χώρα από το πρώτο έτος της ζωής και ολοκληρώνεται στο τρίτο έτος της ηλικίας. Η ηλικία κατάκτησης των συμφώνων ποικίλει.
Οι αιτίες που μπορεί να προκαλούν τα αρθρωτικά / φωνολογικά προβλήματα, αποδίδονται τόσο σε βιολογικούς όσο και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως: δυσπλασίες του συστήματος ομιλίας από λειτουργικές διαταραχές της άρθρωσης, δηλαδή αδυναμία παραγωγής συγκεκριμένων φθόγγων, αναπτυξιακές και νευρολογικές διαταραχές όπως, νοητική στέρηση και τέλος από δυσκολίες γνωστικού τύπου που αφορούν την οργάνωση των ήχων στον εγκέφαλο.

Οι πιο συνηθισμένες αποκλίσεις στην ομιλία ενός παιδιού που αφορούν την άρθρωση των φθόγγων είναι οι αντικαταστάσεις μεταξύ συμφώνων που έχουν παρόμοιο τρόπο άρθρωσης π.χ. του |θ| με το |s| ή |f|, παραλείψεις συμφώνων ή φωνηέντων και οι αλλοιώσεις συμφώνων ή φωνηέντων.
Οι γονείς θα πρέπει να συμβουλευτούν ειδικούς όταν τα παιδιά τους κάνουν λάθη τύπου |αlα| αντί γάλα, |talasa| αντί θάλασσα, |lelo| αντί νερό, |sila| αντί φύλλα, |καά| αντί καλά και γενικότερα πανομοιότυπα λάθη.

Εάν το παιδί συγχέει πολλούς από τους ήχους που διαφοροποιούνται στην γλώσσα του, δεν ξεκαθαρίζουν και δεν κατακτηθούν πριν την έναρξη της σχολικής ζωής του, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα παρουσιαστούν μία σειρά από ανεπάρκειες.
Συμβουλές σε γονείς για θέματα Λογοθεραπείας
•    Είναι πάρα πολύ σημαντικό το οικογενειακό περιβάλλον να μην προβάλει λανθασμένο πρότυπο ομιλίας στο παιδί, και να μην μιλάει σε αυτό με “μωρουδίστικες” εκφράσεις.
•    Να παίζετε παιχνίδια με το παιδί σας ζητώντας τους κατά την διάρκεια του παιχνιδιού να εκτελούν απλές ή σύνθετες εντολές.
•    Χρησιμοποιήστε στην ομιλία σας καινούργιες λέξεις με τρόπο που να είναι κατανοητή η σημασία τους για να εμπλουτίσετε το λεξιλόγιό του.
•    Όταν βγαίνετε βόλτα με το παιδί σας, να του μιλάτε για οτιδήποτε βλέπετε γύρω σας σαν να περιγράφετε σε κάποιο τουρίστα ένα μνημείο.
•    Να διαβάζετε μαζί ιστοριούλες και να ξεφυλλίζετε βιβλία με πολύχρωμες εικόνες για να του τραβήξετε την προσοχή και έπειτα να του κάνετε ερωτήσεις για να ενισχύσετε την σκέψη του.
•    Βοηθάει πολύ όταν του μιλάτε να το ενθαρρύνετε να σας κοιτάει στα χείλη και να παρακολουθεί την κίνηση της γλώσσας καθώς λέτε λέξεις που δεν μπορεί να πει.
•    Να φροντίζετε να βρίσκεται το παιδί σε χώρους που μπορεί να παίξει και με άλλα παιδιά.
Έχετε προσέξει ότι το παιδί σας…
•    Δεν γνωρίζει την ηλικία του;
•    Χρησιμοποιεί άλλοτε το δεξί και άλλοτε το αριστερό χέρι
•    Είναι αργό και αδέξιο, όταν φορά τα παπούτσια του ή το παλτό του
•    Παραπατά, σκοντάφτει, ρίχνει πράγματα κάτω
•    Αντιστρέφει γράμματα, σχήματα, αριθμούς όταν γράφει ή αντιγράφει
•    Δεν προφέρει όλους τους ήχους, λέει π.χ. λ αντί ρ, ζ αντί δ.
•    Μιλά μωρουδιακά λέει εμένα αντί εγώ, αφκίνητο αντί αυτοκίνητο, δώνω αντί δίνω
•    Ανακατεύει τις συλλαβές ή μπερδεύει τη σειρά των λέξεων σε μία πρόταση
•    Δεν έχει ευχέρεια λόγου ή τραυλίζει
•    Κινείται συνεχώς παίζει νευρικά με διάφορα αντικείμενα, δεν συγκεντρώνεται, μεταπηδά από τη μία δραστηριότητα στην άλλη
•    Χάνει εύκολα τα πράγματά του
Αν το παιδί μου εμφανίζει ένα ή περισσότερα από τα προηγούμενα τότε πρέπει να γίνει :
•    Ολοκληρωμένη διάγνωση
•    Έγκαιρη παρέμβαση
•    Σωστή αντιμετώπιση και αποκατάσταση διαταραχών λόγου, μαθησιακών δυσκολιών, μειωμένης σχολικής απόδοσης
•    Πρώιμη παρέμβαση σε παιδιά προσχολικής ηλικίας για έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων ανάπτυξης και εξέλιξής τους
•    Συνεργασία παιδονευρολόγου, παιδοψυχιάτρου, εργοθεραπευτή, ψυχολόγου, λογοθεραπευτή, γονέα και παιδαγωγού για σωστή εφαρμογή της καθορισμένης αγωγής.

Επιμέλεια:
Καραθανάση Μαρίνα, Λογοθεραπεύτρια Μέλος του Συλλόγου  Επιστημόνων  Λογοθεραπευτών  
Λογοπαθολόγων Ελλάδος  (Σ.Ε.Λ.Λ.Ε.)