Ιωάννα Χαρμπέα: Άγχος και πρόωροι θάνατοι

Θάνατος ένα θλιβερό όπως και να το δει κάποιος γεγονός.

Θάνατος ένα θλιβερό όπως και να το δει κάποιος γεγονός.  Ένα γεγονός χωρίς επιστροφή που επιφέρει λύπη στους οικείους και περισυλλογή στους υπόλοιπους.

Πόσο μάλλον όταν οι πρόωροι θάνατοι σήμερα έγιναν μέρος της καθημερινότητας μας.

Και αναρωτιέσαι γιατί; Γιατί τόσοι θάνατοι σήμερα το 2017, μια εποχή που έχουμε καταφέρει τόσα πολλά που η επιστήμη είναι τόσο μπροστά. Πότε άλλοτε είχες την τύχη να γκουγκλάρεις και να μάθεις τι σημαίνει η κάθε αρρώστια, τι παρενέργειες έχει, πιθανότητες ίασης κλπ. Πότε άλλοτε είχες στη διάθεση σου τόσες γνώσεις άνθρωπε; Ποτέ!

Και όμως υπάρχει μια αντίφαση σε όλα αυτά. Να έχουμε στα χέρια μας τη γνώση αλλά να μη μπορούμε να αλλάξουμε τα δεδομένα! Κάποιοι ισχυρίζονται ότι έχει βρεθεί θεραπεία για τον καρκίνο και ότι οι φαρμακευτικές το αποσιωπούν μπροστά στο βωμό του κέρδους θυσιάζουν την ανθρώπινη ζωή. Μα είναι δυνατόν; Και αν τη θυσιάζουν τη ζωή των άλλων γιατί τότε δεν τη χρησιμοποιούν στα δικά τους άτομα; Γιατί δε σώζουν δικούς τους ανθρώπους; Δυστυχώς η κάθε μορφή καρκίνου είναι διαφορετική περίπτωση και παίζει σημαντικό ρόλο εάν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. Σίγουρα η πρόληψη είναι εκείνη που σώζει ζωές αλλά σημαντικό ρόλο παίζουν και άλλοι παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, περιβαλλοντολογικοί παράγοντες πχ ρύπανση που επιβαρύνουν ή προδιαθέτουν την υγεία αλλά φυσικά και ψυχολογικοί παράγοντες επιβαρύνουν τον ήδη απειλειθέντα οργανισμό ή προδιαθέτουν μαζί φυσικά με άλλα στοιχεία για τη δημιουργία καρκινογένεσης.

Προσωπικά ως κοινωνιολόγος δε θα θελα να εμπλακώ στα χωράφια άλλων επιστημών παρά μόνο να προσεγγίσω το θέμα από τη δική μου επιστημονική ιδιότητα. Συνήθως ο ρόλος του κοινωνιολόγου εστιάζεται στη ψυχοκοινωνική στήριξη του ήδη καρκινοπαθούς. Στήριξη ίσως για το πώς θα δει την ασθένεια και με τι ψυχικό σθένος θα την αντιμετωπίσει καθώς και ην εμφύτευση θάρρους για να μην παρατηθεί από τη ζωή. Ευτυχώς υπάρχουν πολλές μορφές καρκίνου που αν διαγνωσθούν έγκαιρα θεραπεύονται. Αλλά γνώμη μου είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει ενημέρωση πριν συμβεί το κακό και συγκεκριμένα όσον αφορά το κομμάτι των κοινωνικών επιστημόνων να ρίξουν έμφαση σε κάτι που φαντάζει τόσο απλό αλλά δεν είναι τόσο αθώο όσο φαίνεται. Σίγουρα κάποια πράγματα που δημιουργούν καρκίνο φαίνονται π.χ η εργασία κάποιων σε περιβάλλοντα με έντονη ρύπανση αλλά κάποια άλλα δε φαίνονται π.χ το έντονο άγχος ή η κατάθλιψη ή μάλλον καλύτερα δε θέλουμε να παραδεχτούμε ότι αυτά τα άυλα επηρεάζουν τόσο την ψυχοσύνθεση του ατόμου που αν σε κάποιο άτομο υπάρχει ο σπόρος της ανίατης ασθένειας να φυτρώσει και να φτάσουμε ως το θάνατο. Και όμως μην υποτιμάτε το ψυχολογικό κομμάτι. Εξάλλου πώς να εξηγήσει κάποιος τον καλπάζοντα αριθμό των πρόωρων θανάτων; Οι άνθρωποι με χρόνιο στρες, οι οποίοι έχουν άγχος ή κατάθλιψη, αντιμετωπίζουν αυξημένο κατά 32% κίνδυνο θανάτου από καρκίνο, σύμφωνα με μια νέα βρετανο-αυστραλιανή επιστημονική έρευνα, με τη συμμετοχή ενός Έλληνα επιστήμονα, του αναπληρωτή καθηγητή της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ Εμμανουήλ Σταματάκη.
Όμως, οι επιστήμονες δεν αποκλείουν ότι μπορεί να συμβαίνει και το αντίθετο, δηλαδή οι άνθρωποι να γίνονται πιο αγχωμένοι και δυστυχισμένοι λόγω του καρκίνου που δεν έχει ακόμη διαγνωσθεί, αλλά στο μεταξύ προκαλεί αλλαγές στο σώμα, με επίπτωση και στον ψυχισμό.
Οι άνθρωποι που έχουν άγχος ή κατάθλιψη, ακόμα και σε μέτριο βαθμό, είναι πιο πιθανό να πεθάνουν πρόωρα, σύμφωνα με μία νέα βρετανική επιστημονική έρευνα, που θεωρείται η μεγαλύτερη που έχει γίνει μέχρι σήμερα για τη σχέση ανάμεσα στα ψυχικά προβλήματα και στον κίνδυνο θανάτου.

Η μελέτη, στην οποία συμμετείχε ο ελληνικής καταγωγής ερευνητής Εμμανουήλ Σταματάκης του Τμήματος Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας του University College του Λονδίνου, δείχνει ότι όσο αυξάνεται το ψυχικό βάρος, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα να πεθάνει κανείς πιο νέος, ιδίως από καρδιαγγειακή νόσο.

Σύμφωνα με το ΒΒC, οι ερευνητές των πανεπιστημίων University College και Εδιμβούργου, με επικεφαλής τον δρα Τομ Ρας, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο βρετανικό ιατρικό περιοδικό «British Medical Journal», μελέτησαν σε βάθος δεκαετίας τις περιπτώσεις 68.000 ασθενών άνω των 35 ετών, πολλοί από τους οποίους πέθαναν πρόωρα από διάφορες αιτίες, όπως καρδιά ή καρκίνο.

Η έρευνα (μετα-ανάλυση δέκα προηγούμενων μελετών) έδειξε ότι τα χαμηλά επίπεδα ψυχικού στρες αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου από οποιαδήποτε αιτία κατά 16% κατά μέσον όρο (ειδικά ο κίνδυνος θανάτου από καρδιά είναι αυξημένος κατά 29%). Όταν τα ψυχολογικά προβλήματα είναι σοβαρότερα, τότε ο γενικότερος κίνδυνος αυξάνεται έως 67%, ενώ ειδικότερα ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο εμφανίζεται αυξημένος κατά 9% (όταν η ψυχική επιβάρυνση είναι όμως χαμηλή, δεν φαίνεται να αυξάνεται ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο).

Έως τώρα, είχε από πολλές έρευνες επιβεβαιωθεί ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου μεταξύ όσων έχουν σοβαρά ψυχικά προβλήματα. Όσοι π.χ. πάσχουν από σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή, πεθαίνουν κατά μέσον όρο 20 χρόνια νωρίτερα. Όμως η νέα μελέτη δείχνει ότι ο κίνδυνος δεν είναι αμελητέος και για όσους έχουν λιγότερο σοβαρό άγχος ή κατάθλιψη και οι οποίοι υπολογίζεται ότι είναι περίπου ένας στους τέσσερις ανθρώπους, σε πολλές περιπτώσεις χωρίς καν να έχουν την κατάλληλη ιατρική διάγνωση.

Παρ’ όλα αυτά, οι ερευνητές επισήμαναν ότι ο πραγματικός κίνδυνος θανάτου παραμένει χαμηλός και οι άνθρωποι που έχουν ένα ήπιο άγχος ή μια μέτρια κατάθλιψη, δεν πρέπει να θεωρούν τους εαυτούς τους καταδικασμένους σε πρόωρο θάνατο.

Αν και τα αντικαταθλιπτικά χάπια μπορεί να έχουν ευεργετικό αποτέλεσμα στο ψυχικό βάρος, προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει τη χρήση τους με μεγαλύτερο κίνδυνο για την καρδιά, σύμφωνα με τη μελέτη.

Το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στο καρδιαγγειακό σύστημα με διάφορους τρόπους, όπως αύξηση των ορμονών του στρες (π.χ. κορτιζόλη), πρόκληση χρόνιας φλεγμονής, ανθυγιεινό στιλ ζωής, αδιαφορία για τα συμπτώματα από δυσλειτουργίες της καρδιάς κ.α. Οι ειδικοί συστήνουν σε όσους έχουν άγχος ή κατάθλιψη, να έχουν το νου τους για τυχόν υψηλή πίεση του αίματος, υψηλό επίπεδο χοληστερόλης, τον έλεγχο του βάρους τους, την έλλειψη σωματικής άσκησης, το κάπνισμα κ.α.

Γνωρίζω πολύ καλά ότι δε γίνεται να πατήσουμε ένα κουμπί στο σώμα και να σταματήσουμε να αγχωνόμαστε. Μπορούμε όμως να δούμε τη ζωή με άλλο μάτι και ίσως πιο χαλαρά. Γνωρίζω επίσης ότι λόγω των οικονομικών συγκυριών τα νοικοκυριά μετα βίας επιβιώνουν και αυτό το άγχος τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον τους τρώει τα σωθικά. Όμως όπως απέδειξαν παλιότερες γενιές μια χαρά τα κατάφεραν και ζούσαν, μια χαρά κατάφεραν και μας μεγάλωσαν ίσως όχι με πολλά πλούτη αλλά με αξιοπρέπεια. Μήπως λοιπόν σήμερα αυτό το παράλογο κυνήγι να τα αποκτήσουμε όλα μας οδήγησε ως εδώ; Μήπως εμείς που δεν είχαμε τάμπλετ ως παιδιά στην ηλικία των 8 όπως συνηθίζεται σήμερα δεν καταφέραμε πολλά; Και αν η κατάσταση την οποία βιώνουμε φταίνε οι λάθος χειρισμοί άλλων και αυτή η αχρήστευση όλων είναι δική τους ευθύνη γιατί να αγχωθούμε; Κάποια στιγμή η μπάλα της χιονοστοιβάδας που έρχεται από ψηλά μαζεύει μαζεύει χιόνι και καταστρέφει τα πάντα συνεπώς το πρόβλημα δεν είναι προσωπικό μας μόνο. Όλοι ανεξαιρέτως θα υποστούν τις συνέπειες. Αυτό το επισημαίνω γιατί αλλιώς βιώνεις ένα πρόβλημα όταν το θεωρείς ότι συμβαίνει μόνο σε σένα και διαφορετικά όταν αφορά όλη την κοινωνία και κάποια στιγμή μελλοντικά ίσως αν όχι ακόμα όλα τα κοινωνικά στρώματα. Και αυτό γιατί δε γίνεται να πεθαίνουν οι φτωχοί και να ζουν οι πλούσιοι για τον εξής απλό λόγο γιατί οι πλούσιοι ζούνε από τα λαϊκά στρώματα αν τα καταστρέψουν πως θα ζουν. Φτάνει λοιπόν! Όχι άλλο άγχος, όχι άλλοι θάνατοι. Ξέρω είναι δύσκολο αλλά εδώ που φτάσαμε πρέπει να προφυλάξουμε το πιο πολύτιμο αγαθό, την υγεία, την ίδια τη ζωή. Δείτε τη ζωή με άλλο μάτι και μην αφήνετε χώρο στο έντονο στρες να φωλιάσει στις ψυχές γιατί όλα γίνονται μόνο ο άνθρωπος δεν ξαναγίνεται.

Χαρμπέα Ιωάννα κοινωνιολόγος/συγγραφέας