Ο παραπάνω τίτλος, τουλάχιστον εξ’ όψεως, χρεώνει όλα τα συμπαρομαρτούντα του σε γεγονότα πολιτικής, κοινωνικής εκφαντικότητος. Τέτοιας μάλιστα αξίας που οποιοδήποτε λεξιλογικό του δάνειο προς χρήση αταίριαστων καταστάσεων να μοιάζει σφετερισμός.
Ανένταχτος και προοδευτικός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κάποιος αντι-εξουσιαστής, κάποιος αντιδραστικός, εάν είχε να προσκομίσει πρόταση. Ίσως μία κοινωνιολογική προσέγγιση που ταράσσει την καθεστηκυία κοινωνική αντίληψη. Έχω την αίσθηση πως θα αρνούσαστε να δανείσετε τους όρους αυτούς σε μία έκφραση εκκλησιαστικής λειτουργικότητας. Από την άλλη η Εκκλησία πάλι πασχίζει, κάποιες φορές, να αποτινάξει την παραδοσιαρχική της μανία, επικαλούμενη τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας ή να υπεραμυνθεί μιας παράδοσης που θυμίζει περισσότερο ακινησία παρά δυναμική κίνηση.
Το θέμα μας είναι μία Σύνοδος. Η πρώτη αποστολική Σύνοδος, γνωστή και ως Σύνοδος των Ιεροσολύμων (49 μ.Χ.). Μπορεί να δείχνει ανιαρή η ενασχόληση με μία Σύνοδο των αποστόλων. Εν τέλει, αν δεν αγγίζει τις αναζητήσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, τότε ποιος ο λόγος να αναλωθεί κανείς σε ένα τέτοιο ζήτημα; Κι αν η Σύνοδος αυτή έχει τέτοιες προεκτάσεις στη ζωή του ανθρώπου και της Εκκλησίας, δεν αποτελεί ένα σημαίνον γεγονός; Θα έλεγα ύψιστο γεγονός, που εάν η Εκκλησία και ιδιαίτερα ο κλήρος είχε αντιληφθεί τη σπουδαιότητά της, τότε θα γίνονταν κατανοητοί οι λόγοι του Μ. Βασιλείου όταν έγραφε προς τους νέους τον 4ο αιώνα.
Η Σύνοδος του 49 μ.Χ. δείχνει τη φιλοσοφία της Εκκλησίας, τον τρόπο της Εκκλησίας, το ύφος της Εκκλησίας. Το θέμα που την απασχόλησε ήταν εάν οι εθνικοί που ασπάζονταν τον χριστιανισμό θα έπρεπε να τηρούν τον μωσαϊκό νόμο και να περιτέμνονται προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί. Υπήρξαν διαφορετικές φωνές στη Σύνοδο. Η Σύνοδος αυτή ανέδειξε ένα καταλυτικό, για την πορεία των πραγμάτων, ερώτημα: Υπακοή στο γράμμα ή στο πνεύμα του Νόμου;
Ο λόγος του αποστόλου Πέτρου σαφής, αναφερόμενος στον Θεό: ‘’οὐδὲν διέκρινε μεταξὺ ἡμῶν τε καὶ αὐτῶν τῇ πίστει καθαρίσας τὰς καρδίας αὐτῶν… ἀλλὰ διὰ τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ πιστεύομεν σωθῆναι καθ᾿ ὃν τρόπον κἀκεῖνοι’’ (Πράξ. 15, 9-11). Ο Ιάκωβος πάλι πρότεινε να μην ενοχλούν όσους εθνικούς επιστρέφουν στον Θεό με διατάξεις του μωσαϊκού νόμου, θέτοντας παράλληλα τον τρόπο αποδοχής τους στον χριστιανισμό: ‘’ ἀπέχεσθαι ἀπὸ τῶν ἀλισγημάτων τῶν εἰδώλων καὶ τῆς πορνείας καὶ τοῦ πνικτοῦ καὶ τοῦ αἵματος’’ (Πράξ. 15,20).
Από τα παραπάνω γίνεται πλέον εμφανές πως η προσήλωση στις τυπικές διατάξεις του μωσαϊκού νόμου δεν έχει θέση στην αντίληψη του λόγου της σαρκώσεως που δημιουργεί πολιτισμό σάρκωσης και οικείωσης του άλλου στον χριστιανισμό. Η απαρέγκλιτη τήρηση του νόμου, η άτεγκτη προσήλωση και νομική κατανόηση του, απείχε από το πνεύμα της ελευθερίας και της πίστης στον Θεάνθρωπο. Το ευαγγέλιο δεν αναζητούσε τυπολάτρες. Εξακολουθεί να μην τους αναζητά. Δεν είχε ανάγκη από ευσεβιστικές και ηθικιστικές διαθέσεις, αλλά από οντολογική εμβάθυνση στο νόημα της σάρκωσης του Λόγου. Η κατεξοχήν ελεύθερη πίστη. Το κατεξοχήν άδειασμα του γράμματος για να γεμίσει ο άνθρωπος Χριστό. Η απόλυτη εξαθλίωση του νοσηρού ευσεβισμού και σύγχρονου θρησκευτικού πιετισμού για χάρη της πίστης που σώζει, που ελευθερώνει.
Οι απόστολοι αποφασίζουν σε ενότητα, χωρίς διαιρέσεις και με την επισκίαση του Αγίου Πνεύματος που καταφάσκει στην ανθρώπινη σωτηρία δια της πίστεως. Μήπως σήμερα δεν βιώνουμε ξανά τα ίδια γεγονότα; Ανθρώπους ειδωλολάτρες που αλλοίωσαν την ομορφιά του προσώπου του Χριστού, ανθρώπους που εξόρισαν τον Χριστό ενθρονίζοντας στη συνείδηση τους νόμους και κανόνες, τους οποίους από οδοδείκτες τους κατέστησαν ειδωλικές εικόνες. Ανθρώπους που νοιάζονται για τους τύπους, την εικόνα, παρά για την ουσία των πραγμάτων, σημαινόντων και σημαινομένων. Ανθρώπους που αναζητούν πιστοποιητικά γνησιότητας στην εξωτερική εμφάνιση. Ανθρώπους που έθεσαν ως κριτήριο ήθους την εξωτερική εμφάνιση του καθενός. Ανθρώπους που αντικατέστησαν τον Χριστό, βάζοντας στη θέση Του την αρετή, πιστεύοντας την ίδια στιγμή πως η αρετή βρίσκεται πάνω από τον Χριστό.
Ο λόγος της αποστολικής Συνόδου ήταν και ανένταχτος και προοδευτικός. Το πιο φιλελεύθερο άνοιγμα μιας Εκκλησίας που βρισκόταν στα σπάργανα, αναζητώντας όχι την αλήθεια, μα τον τρόπο μετάδοσης της αλήθειας. Οι απόστολοι αγίασαν με το βίο τους, τη στάση ζωής τους, την τοποθέτηση τους απέναντι στον Θεό, απέναντι στον συνάνθρωπο. Η Σύνοδος αυτή τοποθετήθηκε με τον πιο καταφατικό τρόπο απέναντι στον άνθρωπο. Εκείνο που μετράει πλέον δεν είναι η αποσιώπηση του θαύματος αλλά η νέκρωση της υποδούλωσης στο γράμμα ενός νόμου που καταδικάζει και δεν απελευθερώνει. Η Εκκλησία όμως απελευθερώνει. Ανένταχτα και προοδευτικά. Αυτός είναι ο λόγος της. Αυτό είναι το ύφος της. Αυτός είναι ο τρόπος της. Μοναδικά ανεπανάληπτος. Ανεπανάληπτα μοναδικός.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας