Οδοιπορικό από την πεζοπορία της Ορειβατικής Λέσχης Καλαμπάκας στην Αύρα

Την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013, η Ο.Λ.Κ. πραγματοποίησε την προγραμματισμένη εξόρμηση στην περιοχή του χωριού Αύρα Καλαμπάκας.

Την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013, η Ο.Λ.Κ. πραγματοποίησε την προγραμματισμένη εξόρμηση στην περιοχή του χωριού Αύρα Καλαμπάκας.

Εικοσιδύο (22) μέλη και φίλοι συνοδοιπόροι της Ο.Λ.Κ. συναντήθηκαν στην πλατεία του χωριού στην καθορισμένη ώρα για μία διαδρομή πεζοπορίας 11,5 χλμ που διήρκεσε περίπου 4,30 ώρες.

Οι συνθήκες παρουσιάζονταν ιδανικές για την εξόρμηση καθώς ο φετινός χειμώνας έφτασε δίχως χιόνι και οι παγωνιές που τον συνοδεύουν το τελευταίο διάστημα «σήκωσαν» την υγρασία των τελευταίων βροχοπτώσεων, γεγονός που διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό την πεζοπορία, «αλαφρώνοντας» τα πόδια από το βάρος της λάσπης. Ο ανατολικός προσανατολισμός της περιοχής και η εδαφολογική σύσταση δημιουργούν θερμό και ξηρό κλίμα που διαφοροποιείται σημαντικά από την υπόλοιπη περιοχή δίνοντας στην περιοχή της Αύρας μία ιδιαιτερότητα, «μία άλλη αύρα».

Κόπραινα ονομάζονταν παλαιότερα η Αύρα, ονομασία σέρβικη που προέρχεται πιθανόν από τα άσπρα χώματα που εντοπίζονται στην περιοχή? Χαρακτηριστικό είναι ότι το τοπωνύμιο Παλαιοκόπραινα συναντάται σε άλλη τοποθεσία της περιοχής και οι κάτοικοι όταν εγκαταστάθηκαν στο σημερινό χωριό μετέφεραν και το όνομα Κόπραινα. Οι λόγοι της μετεγκατάστασης μπορεί να οφείλονται σε παράγοντες όπως η αναζήτηση ασφάλειας, οι επιδημίες, η έλλειψη νερού, η αραιοκατοίκηση μίας περιοχής.

Μεγαλύτερη ευχαρίστηση και έκπληξη για τους περισσότερους από εμάς αποτέλεσε και η συμπόρευση με την ομάδα δύο ανθρώπων του χωριού, του προέδρου της Τοπικής Κοινότητας Αύρας κ. Χρήστου Κακκούσιου και της κας Βούλας. Αποδείχθηκε, όπως και σε άλλες διαδρομές, ότι οι άνθρωποι του τόπου είναι αυτοί που μεταβάλλουν έναν φυσιολατρικό περίπατο σε πολιτιστικό δρώμενο μέσα από τις αφηγήσεις και την ιστόρηση των τοπικών παραδόσεων και γεγονότων. Κάθε μεγάλη Ιστορία είναι φτιαγμένη από πολλές μικρές Ιστορίες.

Τι και αν αυτές οι μικρές Ιστορίες φαντάζουν αλλόκοτες, παράξενες, απίθανες, ανάξιες, ασήμαντες, ανομολόγητες, ανιστόρητες. Κάθε μία διηγείται ένα γεγονός του παρελθόντος, κάθε μία συνέβαλλε στην δημιουργία ενός ιστορικού και πολιτιστικού αποθέματος, κοινό σε όλους. Ο βαθμός που οι γενιές είναι ικανές να αναγνωρίζουν, να αποδέχονται και να αξιοποιούν την Ιστορία και τον Πολιτισμό του τόπου τους, κρίνει και την πορεία τους.

Ξεκινώντας την διαδρομή και πριν προλάβουμε να αφήσουμε το χωριό, βρεθήκαμε μπροστά στο «Φαρδύ Πηγάδι». Σπάνιο, αν όχι μοναδικό, ως προς το μέγεθος, πετρόχτιστο, χαμηλό, με λεκάνες περιμετρικά και τσιμεντένιο δυστυχώς «καλίγωμα», αποτελεί δείγμα της Οθωμανικής παρουσίας στην περιοχή. Μία παρουσία που διακρίνεται και στα εναπομείναντα Οθωμανικά πετρόχτιστα σπίτια που στέκουν ακόμη στο χωριό και χαρακτηρίζονται από τους στενούς δρόμους επικοινωνίας. Λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα από το πηγάδι αντικρίσαμε ένα παλιό πετρόκτιστο εικονοστάσι, φτιαγμένα συνήθως στα σταυροδρόμια για να σηματοδοτούν τις στράτες. Στις ανεμοδαρμένες πέτρες του, με σεμνότητα και ταπεινοσύνη, κουβαλάει την παλαιότητα της ύπαρξής του και της συνύπαρξης που χάνεται στις γενιές. Το ταπεινό εικονοστάσι ίσως είναι το παλαιότερο κτίσμα που απέμεινε στο χωριό από την θύελλα του νεωτερισμού. Και ο λόγος της διατήρησής του να οφείλεται στην ταπεινότητά του.

Από το εικονοστάσι, ο δρόμος που ακολουθήσαμε ανηφόριζε σταδιακά και μας οδήγησε στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Νεόκτιστος ναός πάνω στα ορατά θεμέλια παλαιότερου ναού που κοσμούνταν με τοιχογραφίες. Αναρωτηθήκαμε γιατί άραγε πρέπει να καταστρέψουμε το παλαιότερο για να κτίσουμε το νεώτερο ? Δεν αποτελεί ασέβεια προς τους προγόνους μας η κατακρήμνιση και ισοπέδωση των κόπων και των θυσιών που έκαναν για να δημιουργήσουν αυτό που είχαν την δυνατότητα ? Πέρα όμως από την ασέβεια, παρόμοιες καταστροφές δημιουργούν ιστορική ασυνέχεια και γκρεμίζουν τις γέφυρες που μας ενώνουν με το παρελθόν.

Πότε κτίστηκε ο παλιός ναός του Προφήτη Ηλία, ποιοι συνέβαλλαν στο κτίσιμο, πόσο χρόνο έκαναν να τον κτίσουν, τα μαστόρια ήταν τοπικοί τεχνίτες ή από άλλη περιοχή, οι τοιχογραφίες έγιναν αμέσως μετά το κτίσιμο ή μετά από ορισμένα χρόνια, ο ζωγράφος από ποια περιοχή κατάγονταν ? Τα ερωτήματα αυτά θα μπορούσαν να ιστορήσουν την κοινωνική σύνθεση και την οικονομική ευρωστία του χωριού όπως και τις σχέσεις με την γύρω περιοχή.

Με την θλίψη να βαραίνει τις καρδιές μας πήραμε πάλι την ανηφόρα βαδίζοντας στη ράχη της λοφοσειράς, πότε ακολουθώντας τον αγροτικό δρόμο και πότε παρακάμπτοντας για να κατακτήσουμε τις κορυφές που προκλητικά ορθώνονταν μπροστά μας. Αυτές οι εναλλαγές βοήθησαν σημαντικά ώστε η ομάδα να κρατάει εντατικό ρυθμό και να ανακάμπτει χωρίς να εξαντλείται σωματικά. Στην διαδρομή συναντήσαμε τα «Μνημόρια» και μάθαμε για το φονικό που έλαβε χώρα στην τοποθεσία, έναν «τοπικό εμφύλιο». Οι ανύπαντροι νέοι της Αύρας και της Βλαχάβας ξεκίνησαν από τα χωριά τους να νυφοδιαλέξουν εκατέρωθεν. Οι ομάδες συναντήθηκαν στα «Μνημόρια». Λόγο στο λόγο τα αίματα άναψαν και άρχισε η συμπλοκή. Οι αψίθυμοι τράβηξαν μαχαίρια και το χώμα βάφτηκε κόκκινο. Τα θύματα θάφτηκα στο ίδιο μέρος, για αυτό και το τοπωνύμιο «Μνημόρια».

Στην ψηλότερη κορυφή της διαδρομής σταματήσαμε για την ανάπαυλα και το κολατσιό της ομάδας που σηματοδοτούν την πορεία επιστροφής. Τα δυσπρόσιτα λημέρια του Φέλλα με τα κρυμμένα κουδούνια βρίσκονταν σχετικά κοντά. Ο χρόνος όμως και η διαδρομή δεν μας επέτρεπαν να τα επισκεφτούμε. Τι και αν η τοπική παράδοση θέλει τον Φέλλα να απεβίωσε από την πείνα, διάφοροι χρυσοθήρες αναζητούν μανιωδώς το «θησαυρό» του. Κοιτώντας χαμηλά προς το χωριό διακρίναμε την τοποθεσία που ήταν λίμνη η οποία καταστράφηκε το 1947 καθώς υποχώρησαν τα χώματα μετά από κατολίσθηση.

Κατηφορίσαμε γοργά το λόφο πότε σέρνοντας και πότε βυθίζοντας τα πόδια μας στο παχύ στρώμα των πεσμένων φθινοπωρινών φύλλων που κάλυπτε το έδαφος, παιχνιδίζοντας με την χαρακτηριστική τους μουσικότητα. Όσο και να μην το θέλει ο φετινός χειμώνας, η φύση ακολούθησε πάλι το κέλευσμα του χρόνου και τον αέναο κύκλο της.

Στην πλαγιά, στ’ απάγκιο, μισογκρεμισμένοι τοίχοι από τα μαντριά του Βακουφτσή ζωντάνεψαν τις μνήμες και λίγα μέτρα μακρύτερα, το πηγάδι στο ρέμα γεμάτο με νερό συμπλήρωσε την εικόνα. Η κτηνοτροφία αποτελούσε βασικό εισόδημα και κύρια απασχόληση για τους κατοίκους πριν από λίγες δεκαετίες και οι στάνες με τα μαντριά και τις καλύβες ήταν σκορπισμένες σε όλη την περιοχή. Απέναντι από τα μαντριά του Βακουφτσή ο λόφος σημαδεύεται από τραγικές ιστορίες ανθρώπων. Εγκαταλειμμένα πυρομαχικά του τελευταίου πολέμου έγιναν αφορμή για τον θανάσιμο τραυματισμό ενός κατοίκου της Αύρας και τον ακρωτηριασμό ενός άλλου.

Βαδίζοντας πλέον στην ισοϋψή της πλαγιά του λόφου φτάσαμε στο νεόκτιστο εξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου για την τελευταία στάση. Ο Γέροντας μας υποδέχθηκε καλόκαρδα προσφέροντας μεγαλόψυχα λουκούμι και τσίπουρο στην κουρασμένη και ανυπόμονη για επιστροφή ομάδα.
Η πορεία της επιστροφής άνοιγε διάπλατα στον καλοστρωμένο αγροτικό δρόμο. Η κούραση από την προσπάθεια ήταν εμφανής στους περισσότερους και εξωτερικεύονταν μέσα από την επαναλαμβανόμενη ερώτηση «Σε πόση ώρα φτάνουμε στο χωριό ?»

Οι εκπλήξεις όμως δεν σταματούσαν. Λίγες εκατοντάδες μέτρα πριν το χωριό αντικρίσαμε την βρύση του Όρκανη να αναβλύζει το γάργαρο νερό μέσα από έναν γέρικο πλάτανο. Παλαιότερα, το κελαρυστό νερό της διοχετεύονταν στην Αύρα μέσα από κιούγκια που δεν υπάρχουν σήμερα.

Στην πλατεία του χωριού η στάση για καφέ και τα σχετικά κρίθηκε απαραίτητη και αναγκαία. Οι παραστάσεις από την προσιτή, μεστή, πλούσια και ευχάριστη διαδρομή επανέρχονταν στην συζήτηση και οι διευκρινήσεις από τους χωριανούς που μας πλαισίωσαν συμπλήρωναν την εικόνα. Η Ο.Λ.Κ. ευχαριστεί τον πρόεδρο του χωριού κ. Χρήστο Κακκούσιο και την κα Βούλα που ακούραστοι συνοδοιπόροι στην εξόρμηση μοιράστηκαν απλόχερα τις γνώσεις τους και τις εμπειρίες τους με τα μέλη και τους φίλους της ομάδας.

Για την Ο.Λ. Καλαμπάκας – Ιωάννης Μάνος