Αθανάσιος Καρνέζης – Πρωτομαγιά και Κεντροαριστερά

Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν αυτονόητο τον καπιταλισμό, σε σημείο ώστε να μην αντιλαμβάνονται πόσο πρόσφατο και επαναστατικό φαινόμενο είναι.

Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν αυτονόητο τον καπιταλισμό, σε σημείο ώστε να μην αντιλαμβάνονται πόσο πρόσφατο και επαναστατικό φαινόμενο είναι.

Βέβαια, οι ανταλλαγές και το εμπόριο αποτελούσαν ανέκαθεν γνωρίσματα των ανθρώπινων κοινωνιών. Ωστόσο, μόλις τον 18ο αιώνα αρχίζουν να εμφανίζονται οικονομίες στις οποίες η παραγωγή και η διανομή προϊόντων καθορίζονται κυρίως από τις αγορές. Με την επέκτασή τους, αυτές οι αγορές μετασχημάτισαν όχι μόνο τις οικονομικές αλλά και τις κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις. Με άλλα λόγια, με την άνοδο του καπιταλισμού η παραδοσιακή σχέση ανάμεσα στο κράτος, τις αγορές και την κοινωνία αντιστράφηκε.

Οι ανάγκες των αγορών κατέληξαν να καθορίζουν τον χαρακτήρα της κοινοτικής ζωής και τα όρια της πολιτικής εξουσίας. Στην ουσία, με την επικράτηση του καπιταλισμού η κοινωνία [έγινε ένα απλό] εξάρτημα της αγοράς. Όσοι μελετούν με προσοχή το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης είναι, βεβαίως, εξοικειωμένοι με μια τέτοια δυναμική.

Όμως αυτή η δυναμική στην πραγματικότητα σηματοδοτεί μια δραματική ιστορική αλλαγή: με τη θριαμβευτική επικράτηση του καπιταλισμού στην Ευρώπη, τέλη του 18ου και κατά τον 19ο αιώνα, πολλές κρίσιμες αποφάσεις για τη ζωή των ανθρώπων αφέθηκαν στο έλεος απρόσωπων οικονομικών δυνάμεων. Η αντίδραση σε αυτές τις δυσμενείς για τον άνθρωπο συνθήκες δημιούργησε την σοσιαδημοκρατία (στην Ελλάδα κεντροαριστερά).

Τι είναι η σοσιαλδημοκρατία; Μια απονευρωμένη εκδοχή του μαρξισμού; Ιδεολογική στέγη των αριστερών που δείλιασαν μπροστά στην επανάσταση; Ή μήπως ένα πλαδαρό ιδεολόγημα για εκείνους που αμήχανα ζητούν έναν «καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο»;
Εν τη πράξει, η σοσιαλδημοκρατία της μεταπολεμικής περιόδου πάντρεψε δύο όψεις του καπιταλιστικού κτήνους: την ικανότητά του να γεννά πλούτο και την τάση του να προκαλεί κοινωνική αστάθεια.

Η άνευ προηγουμένου οικονομική ευημερία και κοινωνική ομαλότητα που γνώρισε η μεταπολεμική Ευρώπη υπήρξαν εν πολλοίς έργο του σοσιαλδημοκρατικού κινήματος. Απόρροια αμφισβήτησης του ορθόδοξου μαρξισμού και θεμελιωμένη στην πεποίθηση ότι την ιστορία την κινούν πρωτίστως πολιτικές και όχι οικονομικές δυνάμεις, η σοσιαλδημοκρατία κατάφερε ιστορικά να συνδυάσει τον παραγωγικό δυναμισμό του καπιταλισμού με την προστασία των κοινωνιών από τις επιπτώσεις του.

Η σοσιαλδημοκρατία διατηρεί ανέπαφη την επικαιρότητά της και στον 21ο αιώνα. Κι αυτό γιατί το θεμελιώδες ερώτημα που έθεσε η σοσιαλδημοκρατία ―οφείλουν ή όχι τα κράτη να ελέγχουν τις δυνάμεις της αγοράς, κι αν ναι, σε ποιον βαθμό;― εξακολουθεί να αποτελεί το μείζον πολιτικό ζήτημα της παγκοσμιοποιημένης εποχής αρά τη γενικευμένη αίσθηση πως ο καπιταλισμός διέρχεται μια κρίση για την οποία βασικοί υπεύθυνοι είναι η πλεονεξία, η ανευθυνότητα, ο νεοφιλελευθερισμός και οι ανεξέλεγκτες αγορές δικαιώνει την αριστερή κοσμοθεωρία της.

Ο Γραμματέας – Συντονιστής της Δ.Ο.ΠΑΣΟΚ Δήμου Καλαμπάκας:
Αθανάσιος Καρνέζης