Τα Λουγκατζιάρια, γνωστά και ως Λαγκατζάρια ή Ρουγκατσιάρια ή Ρακουτσάρια είναι ένα έθιμο που μας έρχεται από την αρχαιότητα και σχετίζεται με την λατρεία του αρχαίου Θεού Διόνυσου, που ήταν Θεός του κρασιού, του γλεντιού, της γονιμότητας και του θεάτρου.
Οι κάτοικοι της Οξύνειας και πολλοί επισκέπτες κάθε χρόνο την Πρωτοχρονιά ζουν το έθιμο αυτό, το οποίο είναι σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Δέκα μέρες πριν αρχίζουν οι προετοιμασίες και η συγκρότηση ομάδας αγοριών-ανδρών ηλικίας 15-16 έως 30-40 χρόνων και ακόμη μεγαλύτεροι τελευταία που θα συμμετάσχουν στο έθιμο. Συγκεντρώνονται τα κυπριά, τα κουδούνια από το χωριό μας και τα γύρω χωριά, τα αντιά από αργαλειούς, οι αγκλίτσες, τα λαγοτόμαρα (προσωπεία) και οι κάπες για τους παππούδες, οι ρόκες γνεσίματος για τις μπάμπες (γριές), οι στολές για τον παπά, νοσοκόμο-γιατρό και λοχαγό, τσάντα για τη νύφη, τσάντα και ακουστικά για το νοσοκόμο-γιατρό, θυμιατό για τον παπά, μάσκες διάφορες, καθώς και άλλα μικροπράγματα απαραίτητα για τον στολισμό τους. Στη δεκαετία του 90 η κοινότητα μερίμνησε και υπάρχουν αρκετές στολές για τα Λουγκατζιάρια (νύφη, γαμπρός, παππούδες, μπάμπες).
Το ντύσιμο και όλη η προετοιμασία τις δεκαετίες του 60 και 70 γινόταν σε απομακρυσμένα μαντριά και αχυρώνες . Κάποια χρόνια η νύφη και ο γαμπρός προετοιμάζονταν ξεχωριστά στο σπίτι του παπά Θανάση Νταλούκα. Από το 1983 έως και το 2003 γινόταν στο σπίτι του Δημητρίου Γκιουρσάνη. Από το 2004 μέχρι σήμερα στο κτίριο της κοινότητας.
Η επιμέλεια – φροντίδα για μια πεντηκονταετία (1974 έως 2024) ήταν του χωριανού μας Δημητρίου Σπύρου. Στη δεκαετία του 60 η προετοιμασία γινόταν από τον πατέρα του Χαράλαμπο. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 για δυο χρόνια τα προετοίμαζε ο αδερφός του Γιώργος. Σήμερα έχει αναλάβει ο γιος του Χαράλαμπος Σπύρου.
Αφού λοιπόν ετοιμαστούν τα Λουγκατζιάρια, πηγαίνουν και περιμένουν στην αυλή του σχολείου μέχρι να τελειώσει η λειτουργία στην εκκλησία.
Εκεί χορεύουν και λένε το τραγούδι:
Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει,
Βασίλη μ’ πούθεν έρχεσαι και πούθεν κατεβαίνεις.
Από τα ξένα έρχομαι και στα δικά μου πάω.
Σαν έρχεσαι απ’ την ξενιτιά, πες κάνα τραγούδι.
Εγώ τραγούδια μάθησκνα, τραγούδια να σας λέω,
στην πατερίτσα ακούμπησα, να πω ένα τραγούδι,
κι η πατερίτσα ήταν χλωρή κι απόλυκε κλωνάρι,
κλωνάρι χρυσοκλώναρο κι αργυροκλωσμένο,
πού χει και μια ‘μπελόβεργα, σταφύλια φορτωμένη,
σταφύλια κρασοστάφυλα, να φάει ο κόσμος όλος.
Αφού τελειώσουν το χορό τους, ξεκινούν από τη Δραγασιά και περνούν από όλα τα σπίτια του χωριού, τραγουδώντας το παραπάνω τραγούδι. Μπροστά η νύφη και ο γαμπρός, ακολουθούν οι παππούδες και οι μπάμπες, ο παπάς, ο νοσοκόμος-γιατρός και τελευταίος ο λοχαγός για να μαζέψει τους ξεχασμένους. Ανταλλάσσουν ευχές για το νέο έτος και οι οικοδεσπότες προσφέρουν χρήματα και κεράσματα, όπως ποτά, μεζέδες, ξηρούς καρπούς, γλυκά κ.α.
Παλιά στα Λουγκατζιάρια εκτός από χρήματα πρόσφεραν και κρέας χοιρινό, τσιγαρίδες, λουκάνικα, λίπα, τυριά, λουκούμια, λαγκίτες κ.α. Οι μανάδες τους τα μαγείρευαν και τα ετοίμαζαν για το βράδυ όπου ακολουθούσε γλέντι σε κάποιο σπίτι ή καφενείο του χωριού. Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν η νύφη και ο γαμπρός προσκυνούσαν και φιλούσαν το χέρι του νοικοκύρη.
Καθώς περνούσαν από σπίτι σε σπίτι, τα Λουγκατζιάρια έκαναν διάφορα πειράγματα στους ανθρώπους. Οι παππούδες είχαν μια σακούλα με στάχτη για να την πετάξουν σ’ αυτούς που τους πείραζαν. Προσπαθούσαν να ανέβουν στα μπαλκόνια σπιτιών που είχαν κορίτσια της παντρειάς δήθεν να τα κλέψουν. Όλα αυτά τα έκαναν για να χαρεί και να γελάσει ο κόσμος.
Στις μέρες μας και αφού περάσουν και από το τελευταίο σπίτι, καταλήγουν στην πλατεία του χωριού. Συνοδεία μουσικών οργάνων φτάνει πρώτα ο γαμπρός με τα μισά Λουγκατζιάρια μερικές φορές με φλάμπουρο και μετά από λίγο ακολουθεί η νύφη με τα υπόλοιπα, για να τους παντρέψει ο παπάς. Ακολουθεί χορός και πειράγματα. Οι παρευρισκόμενοι κλέβουν τη νύφη ή μια μπάμπω και οι παππούδες τρέχουν να τις φέρουν πίσω. Ένας παππούς προσποιείται ότι είναι άρρωστος και ο νοσοκόμος-γιατρός τον ακροάζεται, του δίνει χάπι (καραμέλα) και αφού ο παππούς συνέρχεται, οι υπόλοιποι πανηγυρίζουν χτυπώντας τα κυπριά και τα κουδούνια. Γίνεται πανδαιμόνιο. Όταν τα πράγματα ηρεμήσουν, τα Λουγκατζιάρια βγάζουν τα προσωπεία-μάσκες τους και αποσύρονται χειροκροτούμενοι από τον κόσμο.
Για τους Οξυνειώτες τα Λουγκατζιάρια σημαίνουν Πρωτοχρονιά, αλλαγή χρονιάς, νέο έτος.
Δεκέμβριος 2025
Γράφει ο Γεώργιος Σπύρου αδερφός του εκλειπώντα Δημητρίου Σπύρου
