Ηλίας Γιαννακόπουλος – Η “ΙΘΑΚΗ” του Τσίπρα: Το πολιτικό “Big Bang” και η “περίκλειστη” Αντιπολίτευση

*Μία σημειολογική περιπλάνηση στην ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στο Παλλάς.

“Οι λέξεις είναι η σκιά των δημιουργών. Οι πράξεις είναι η ουσία της ζωής, τα λόγια τα κοσμήματά της” (BaltasarCracian).

Η παρουσία-εμφάνιση του κ. Τσίπρα στο Παλλάς προκάλεσε αντιτιθέμενα σχόλια και χαρακτηρίστηκε ως το πολιτικό γεγονός του μήνα, μέχρι το επόμενο βέβαια.

Οι πολιτικοί αναλυτές αδυνατούν να την εντάξουν σε μία από τις συνήθεις εκδηλώσεις-συνάξεις. Κι αυτό γιατί έμοιαζε λίγο-πολύ με πολλές, αλλά σε τίποτα δεν ήταν κάτι καθαρό.
Ως βιβλιοπαρουσίαση προαναγγέλθηκε (“ΙΘΑΚΗ”), αλλά οι περισσότεροι λίγα άκουσαν ή πρόσεξαν για το περιεχόμενο του βιβλίου του.

Ως εμφάνιση πρωτοεμφανιζόμενου πολιτικού έμοιαζε, αλλά τέτοια δεν μπορούσε να είναι, γιατί ο κ. Τσίπρας έχει τη μακρά πολιτική του διαδρομή (διετέλεσε και Πρωθυπουργός).

Ως πολιτική συγκέντρωση-εμφάνιση βαπτίστηκε, αλλά ο οικοδεσπότης δεν κάλεσε κανέναν για να γευτεί τα “πολιτικά” του μηνύματα. Στην βιβλιοπαρουσίαση μίλησε ως συγγραφέας(;!).

Ως προεκλογική εκδήλωση για την ανάλυση του προγράμματος του κόμματος χαρακτηρίστηκε, αλλά το “κόμμα” του ακόμη δεν αναγγέλθηκε. Μόνον υπόρρητα δηλώθηκε. Εξάλλου δεν διάγουμε προεκλογική περίοδο, αν και στην Ελλάδα όλα μυρίζουν εκλογές.

Βέβαια, το πώς παρουσίασαν και πρόβαλαν τα μέσα ενημέρωσης την εμφάνιση και ομιλία του κ. Τσίπρα πολύ λίγη σημασία έχει, αφού τα φώτα της πολιτικής κριτικής εστίασαν στο περιεχόμενο της ομιλίας του πρωτίστως και δευτερευόντως στις ηχηρές πολιτικές “παρουσίες” ή και “απουσίες”.

Επειδή, όμως, η ομιλία του κ. Τσίπρα είχε έντονο πολιτικό χαρακτήρα (όχι κομματικό) με πολλά σημαινόμενα, σκόπιμο κρίνεται μία περιδιάβαση στο “γλωσσικό-λεξιλογικό” σώμα της. Κι αυτό γιατί οι λέξεις που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να δηλώσει-κοινωνήσει κάτι τον χαρακτηρίζουν και τον αποκαλύπτουν.

“Τα μέταλλα αναγνωρίζονται από τον ήχο τους, οι άνθρωποι από τα λόγια τους” (graffiti).

Στην σημειολογική ανάλυση που ακολουθεί θα επιχειρηθεί μία αποκρυπτογράφηση των πολιτικών επιδιώξεων του κ. Τσίπρα με τη βοήθεια των λέξεων που χρησιμοποίησε. Βασικό εργαλείο σε αυτήν την προσπάθειά μας θα είναι η συχνότητα με την οποία εμφανίζονται στο σώμα της πολιτικής ομιλίας του πρώην πρωθυπουργού.

Αρχικά στο κείμενο της ομιλίας κυριαρχεί ο “Πληθυντικός” αριθμός με ό,τι αυτό υπόρρητα δηλώνει(48 φορές +).

Η παρουσία και χρήση του Πληθυντικού αριθμού στοχεύει να συνεγείρει συναισθηματικά το ακροατήριο και να το καταστήσει κοινωνό του πολιτικού του οράματος. Υποδηλώνει πως ο αγώνας και ο στόχος είναι κοινός και απαιτεί συλλογική προσπάθεια.

Ο καθένας πρέπει να νιώθει πως το “ΕΓΩ” του συμπλέει με το “ΕΜΕΙΣ”.

Από την άλλη πλευρά έντονη είναι και η παρουσία του Ενικού αριθμού (22 φορές).

Στον Ενικό αριθμό καταφεύγει ο κ. Τσίπρας όταν θέλει να υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι στις ποικίλες αιτιάσεις και κριτικές των αντιπάλων του.

Ενίοτε ο Ενικός αριθμός στην ομιλία του κ. Τσίπρα ενέχει και μία μορφή αυτοκριτικής αλλά και προβολής των θετικών πολιτικών πράξεων και συμπεριφορών του κατά την πρωθυπουργία του. Η χρήση του “Υπερήφανος” είναι δηλωτική των θετικών συναισθημάτων του για το κυβερνητικό του έργο.

Εξάλλου σε αυτά που δηλώνει ο κ. Τσίπρας “υπερήφανος” ενέχουν και κοινωνικό-λαϊκό αντίκρισμα.
Κυρίαρχη θέση στο corpus της ομιλίας κατέχουν και οι λέξεις-έννοιες που παραπέμπουν στην Ελλάδα. Εκτός από τη λέξη ΕΛΛΑΔΑ (18 φορές) χρησιμοποιούνται και οι λέξεις που παραπέμπουν σε αυτήν, όπως ΠΑΤΡΙΔΑ-ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ (5 φορές) και ΧΩΡΑ (5).

Δεν μπορούσαν, εξάλλου, να μην χρησιμοποιηθούν αυτοί οι όροι στο βαθμό που ο κ. Τσίπρας απευθυνόταν ως εκκολαπτόμενος και εν δυνάμει “πρωθυπουργός” στο ελληνικό κοινό. Λίγη δόση πατριωτισμού λειτουργεί πάντα πολλαπλασιαστικά.
Φυσικά από το λεξιλόγιο της ομιλίας του κ. Τσίπρα δεν μπορούσαν να απουσιάσουν και οι όροι-λέξεις ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (16) και φυσικά η ΠΟΛΙΤΙΚΗ και τα παράγωγά της. Κι αυτό γιατί η ομιλία ήταν από τη φύση της “πολιτική”(20)με στοιχεία που παραπέμπουν σε πολιτικό μανιφέστο ή και σε ιδρυτική διακήρυξη του νέου κόμματος.

Εντύπωση πάντως προκάλεσε-για αριστερό ηγέτη-η περιορισμένη χρήση του όρου ΛΑΟΣ (5) με τα παράγωγά του. Προφανώς στο σκεπτικό του κ. Τσίπρα δέσποζε ο φόβος μην χαρακτηριστεί υπέρμαχος του λαϊκισμού στον οποίο τόσο εύκολα διολισθαίνουν οι πολιτικοί και ιδιαίτερα εκείνοι που προσβλέπουν στην κυβερνητική εξουσία.

Στην ομιλία, επίσης, αν και προβάλλεται έντονα το αίτημα για αλλαγή, ωστόσο ο όρος ΑΛΛΑΓΗ απαντάται μόνον τρεις φορές. Κι εδώ, προφανώς, ελήφθη μέριμνα να αποφευχθούν οι “πολιτικές μιμήσεις” παλιών συνθημάτων (ΠΑΣΟΚ).

Στο σημειολογικό οδοιπορικό της ομιλίας του Αλέξη Τσίπρα ιδιαίτερη έκπληξη προκαλεί, επίσης, η άκρως περιορισμένη χρήση του όρου ΑΡΙΣΤΕΡΑ (3). Αλήθεια προς τι αυτή η περιορισμένη παρουσία του όρου ΑΡΙΣΤΕΡΑ από το λεξιλόγιο ενός Αριστερού πολιτικού;
Προφανώς η στόχευση είναι εναργής. Δεν ήθελε να φοβίσει το κεντρώο ή ακόμη και το δεξιό ακροατήριο που αντιδρά περίεργα σε κάθε αναφορά σε αριστερή ιδεολογία και τα παρεπόμενά της. Εξάλλου οι μνήμες από το “πρώτη φορά αριστερά” είναι ακόμη νωπές.

Αλλά και η λέξη ΕΥΡΩΠΗ (3) δεν είχε την τιμητική της στην ομιλία. Πάντοτε ο Αλέξης ένιωθε μία δυσανεξία με την Ευρώπη (δημοψήφισμα)

Στις εκπλήξεις από την ομιλία του κ. Τσίπρα συγκαταλέγεται-και είναι απορίας άξιον που πέρασε απαρατήρητο- η παντελής απουσία του όρου ΝΔ. Ο κ. Τσίπρας, ενώ ασκεί έντονη κριτική στην κυβέρνηση-“λάθος κυβέρνηση”-εντούτοις αποφεύγει συνειδητά να αναφερθεί στον όρο ΝΔ, ως εάν στην κυβέρνηση βρίσκεται άλλο κόμμα. Απουσιάζει, επίσης, και κάθε αναφορά στο όνομα του Πρωθυπουργού.

Τέτοια απαξίωση!!!.

Βέβαια, το ίδιο ισχύει και για την απουσία κάθε αναφοράς στο όνομα κάποιου κόμματος της αντιπολίτευσης, αν και την “στολίζει” κανονικά κι αυτήν. Προφανώς θέλει κι εδώ να φανεί η ποιοτική διαφορά των παραδοσιακών κομμάτων με το δικό του εκκολαπτόμενο κόμμα.

Δεν φείδεται, επίσης, αρνητικών έως απαξιωτικών χαρακτηρισμών για τα αντιπολιτευτικά κόμματα και αρχηγούς του τύπου:

“Κόμματα περίκλειστα στην αυταρέσκειά τους…Αρκεί να μείνουν στη θέση τους…Να γίνουν αυτοί οι πρώτοι στο χωριό”

Τα βέλη της κριτικής και της πολιτικής του απαξίωσης προφανώς πλήττουν περισσότερο τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ με απώτατο στόχο να τον αμφισβητήσει σε πρώτο επίπεδο και στη συνέχεια να τον αποδομήσει με την ανάπτυξη φυγόκεντρων τάσεων στο κόμμα του.

Κι αυτό γιατί ο Τσίπρας γνωρίζει πολύ καλά πως αν δεν απορροφήσει ένα ικανό αριθμό ψήφων ή και στελεχών αν χρειαστεί από το ΠΑΣΟΚ, η δεύτερη θέση στις επόμενες εκλογές θα είναι πολύ δύσκολη.

Η πρώτη θέση, έτσι κι αλλιώς είναι δεδομένη εδώ και καιρό. Η “πολιτική ασυμμετρία” καλά κρατεί!

Στα σημειολογικά ενδιαφέροντα της ομιλίας του κ. Τσίπρα θα μπορούσαν να προστεθούν και τα τέσσερα “Α” του ολιστικού του εθνικού σχεδίου Αναγέννησης: [Ανάπτυξη, Αναδιανομή, Ασφάλεια, Ανθεκτικότητα]

Φυσικά δεν πέρασε απαρατήρητη και η χρήση του επιθέτου “Νέος”-με ό,τι αυτό σηματοδοτεί. ΝΕΟΣ Πατριωτισμός/ΝΕΑ Μεταπολίτευση.

Τελικά όλα στη ζωή μας, και όχι μόνο στην πολιτική, είναι οι Λέξεις. Λέξεις που είναι τα οχήματα-ενδύματα της Σκέψης μας. Οι Λέξεις-αγγελιοφόροι του εσωτερικού μας κόσμου.

Φαίνεται πως η επικοινωνιακή ομάδα του Αλέξη Τσίπρα γνωρίζει πολύ καλά τη δύναμη των λέξεων γι αυτό και η ομιλία του στο Παλλάς – εν είδει ληξιαρχικής πράξης γέννησης του νέου κόμματος- ήταν ομολογουμένως πολύ προσεγμένη. Γι αυτό και κανείς από τους θιγόμενους δεν αντέδρασε.

Φαίνεται πως όλοι συμφωνούν με τη θέση του Μπρετόν:
“Μία λέξη και όλα σώζονται. Μία λέξη και όλα χάνονται”.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ
* Για την σημειολογία της εικόνας του εξώστη του Παλλάς και τους παλιούς συντρόφους (Φάμελλος, Χαρίτσης κι άλλοι…) ως ενοίκους ίσως χρειαστεί ένα άλλο άρθρο.

 

*Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Blog “ΙΔΕΟπολις”